Nauczyciel współczesnej szkoły szanse i zagrożenia

Marek Kazimierowicz,
Pedeutologia to dynamicznie rozwijający się dział pedagogiki, którego przedmiotem badań są zagadnienia dotyczące nauczycieli. Jest obszarem interdyscyplinarnym powstałym w wyniku intensywnego rozwoju szkoły, domagającego się wszechstronnej wiedzy o nauczycielu. Osoba nauczyciela oraz wykonywany przez niego zawód od wielu lat jest interesującym obszarem badań dla pedagogów, psychologów, socjologów i filozofów. W kręgu ich zainteresowań znajdował się, i nadal się znajduje, nauczyciel autentyczny – ten zmagający się na co dzień z trudnościami życia szkolnego oraz nauczyciel idealny – ten, o którego dopomina się społeczeństwo.
Pedeutologia w sposób szczególny zajmuje się badaniami nad kształceniem, samokształceniem, doskonaleniem i samodoskonaleniem nauczycieli; cechami osobowości nauczycieli i wpływem tych cech na proces kształcenia i wychowania; doborem kandydatów do zawodu nauczycielskiego; efektywnością kształcenia, jako wynikiem pracy nauczyciela; rolą społeczną nauczyciela, tj. oczekiwaniami społecznymi wobec nauczycieli, trudnością roli społecznej – poszukując tym samym odpowiedzi na wciąż aktualne pytanie: Jaki jest nauczyciel współczesnej szkoły, a jaki być powinien?
Ciągłe zmiany, jakim poddawana jest współczesna szkoła, powodują, że ewoluuje obraz pracującego w niej nauczyciela. Literatura przedmiotu kreuje postać pedagoga o bogatej osobowości; wysokich kwalifikacjach i różnorodnych kompetencjach zawodowych; nieustannie rozwijającego się poprzez dokształcanie, samokształcenie i doskonalenie zawodowe; stosującego bogatą gamę form pracy oraz różnorodne zasady, metody i techniki nauczania; pracującego twórczo i innowacyjnie w warunkach umożliwiających każdemu uczniowi osiągniecie sukcesu na miarę jego potrzeb, możliwości i zdolności.
Badania prowadzone wśród nauczycieli pokazują, iż przestrzeń edukacyjną szkoły w znacznej części wypełniają nauczyciele, którzy nie posiadają wystarczającej wiedzy i umiejętności, aby rozwiązywać problemy dydaktyczno – wychowawcze uczniów, mają kłopoty z komunikacją interpersonalną oraz znaczące braki w zakresie przygotowania metodycznego. Trudność sprawia im zaplanowanie i przygotowanie zajęć, jak również opracowanie planu wynikowego (rozkładów materiału). Obce są im metody oceniania, sposoby indywidualizowania wymagań i pracy uczniów oraz motywowania ich do uczenia się.
W okresie nieprzerwanej zmiany zachodzącej w polskiej szkole od nauczyciela wymaga się świadomego kierowania swoim rozwojem i permanentnego aktualizowania posiadanego zasobu wiedzy ogólnej, umiejętności i kompetencji oraz zdobywania nowych, nieznanych dotąd obszarów fachowej wiedzy, która pozwoli sprostać czekającym wyzwaniom współczesności, w tym wymaganiom, potrzebom i zainteresowaniom uczniów oraz ich rodziców. Zmiana edukacyjna wymusza na nauczycielu uczenia się nowych sposobów myślenia i działania niezbędnych do efektywnego realizowania procesu kształcenia, którego „wytworem” będzie człowiek wielowymiarowy – uczeń niezależny, wolny, kreatywny i otwarty na innych ludzi, przygotowany do życia w społeczeństwie zróżnicowanych wartości, posiadający wiedzę i umiejętności warunkujące sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.
Niniejsza publikacja opracowana została z myślą o nakreśleniu obrazu nauczyciela szkoły współczesnej na co dzień zmagającego się z dynamicznie zmieniającą się rzeczywistością edukacyjną. Jej treść powstała w oparciu o własne przemyślenia i doświadczenia zawodowe autora, jak również z wykorzystaniem opinii wielu znanych i cenionych autorów opisujących istotne problemy współczesnego nauczyciela. Treść publikacji stanowić może przedmiot krytycznej analizy porównawczej wizji nauczyciela idealnego z wizją nauczyciela rzeczywistego.
Książka zawiera wieloaspektową analizę zagadnień zawodu nauczyciela, na którą składają się rozważania dotyczące usytuowania nauczyciela w przepisach prawa, jak również jego osobowości i autorytetu oraz funkcji i zadań realizowanych w przestrzeni edukacyjnej szkoły i jej otoczeniu społecznym. Analizowane są także problemy dotyczące rozwoju zawodowego, kompetencji oraz awansu zawodowego w aspekcie efektywności pracy. Poruszono również kwestie odnoszące się do autonomii, innowacyjności i jakości pracy nauczyciela oraz zjawiska wypalenia zawodowego. Publikację zamyka rozdział poświęcony tworzeniu pozytywnego wizerunku nauczyciela i promocji szkoły.
Książka w głównej mierze adresowana jest do studentów pedagogiki, nauczycieli i dyrektorów wszystkich typów szkół, pracowników nadzoru pedagogicznego, przedstawicieli organów prowadzących odpowiedzialnych za oświatę samorządową oraz osób, które chcą poznać specyfiką pracy nauczyciela współczesnej szkoły.

Legnica 2016,
s. 196,
ISBN 978-83-61389-27-9