Poznawcze i utylitarne aspekty systemu zarządzania kryzysowego Straży Granicznej

Barbara Kaczmarczyk,

Zgodnie z zapisami Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej podstawowe interesy narodowe stanowią dla państwa i jego mieszkańców potrzebę nadrzędną. Jednym z tych interesów jest bezpieczeństwo Polski i jego mieszkańców. Bezpieczeństwo realizowane jest przez dwie główne strategie. Pierwsza koncentruje się na działaniach przygotowujących do ochrony przed zagrożeniami, druga zaś skupia się na takim kształtowaniu otoczenia, aby oddalać i minimalizować możliwości pojawiania się tychże zagrożeń. Bezpieczeństwo traktowane jest jako zjawisko zmienne w czasie.

W monografii wskazano sytuacje kryzysowe, z którymi Straż Graniczna ma najczęściej do czynienia, ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk nielegalnej migracji i przemytu narkotyków. Obszar badań obejmuje lata 2006 – 2013. Straż Graniczna w celu realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego współpracuje z wieloma podmiotami. W monografii wskazano te instytucje państwowe, organizacje pozarządowe i podmioty zagraniczne, z którymi formacja ta najczęściej wspólnie realizuje działania w sytuacjach kryzysowych. W opracowaniu monografii oprócz źródeł prawa powszechnie obowiązującego wykorzystano dokumenty nie będące przepisami prawa. Ponadto zaznaczyć należy, że książka ta odzwierciedla stan prawny na dzień 31 października 2014 roku. Monografia ta została opracowana w oparciu o badania naukowe, wybrane pozycje książkowe z zakresu bezpieczeństwa, zagrożeń, organizacji i zarządzania, zarządzania kryzysowego, Straży Granicznej, przepisy prawa powszechnie obowiązującego, a także o te, które nie są aktami prawnymi.

W rozdziale pierwszym zaprezentowano sposoby postrzegania bezpieczeństwa państwa, a także wskazano na kilka jego przykładowych podziałów. Analogicznie uczyniono w odniesieniu do zagrożenia. W rozdziale tym przeznaczono również miejsce na wyjaśnienie

takich terminów jak: „ochrona granicy państwowej” i „kontrola ruchu granicznego”. Po czym przedstawiono teoretyczne ujęcie zarządzania w ogóle oraz zarządzania kryzysowego. Przytoczone definicje i poglądy umożliwiają rozleglejsze spojrzenie na omawiane w rozdziale zagadnienia i wprowadzają do dyskusji dotyczących zagadnień poruszanych w następnych rozdziałach.

Drugi rozdział poświęcony został takim zagadnieniom jak organizacja i system. Analiza wskazanych wyżej terminów, a także zdefiniowanych w rozdziale pierwszym stała się punktem wyjścia do przedstawienia systemu zarządzania kryzysowego.

Z kolei rozdział trzeci w całości obejmuje informacje dotyczące formacji umundurowanej, jaką jest Straż Graniczna. Szczególne miejsce w tym rozdziale zajmuje historia jej powstania, a także szereg jej transformacji.

Funkcjonowanie Straży Granicznej uzależnione jest w pewnym sensie od środowiska, w jakim funkcjonuje. Temu zagadnieniu został poświęcony rozdział czwarty. Wskazano w nim również rolę, jaką odgrywa Straż Graniczna na arenie międzynarodowej oraz zagrożenia, które pozostają w jej właściwości.

Straż Graniczna podejmuje szeroko rozumiane działania również w sytuacjach kryzysowych, dlatego też do ich realizacji służy pewien system. Te treści zostały ujęte w rozdziale piątym niniejszego opracowania. W rozdziale tym opisano zagadnienia związanym z organizacją systemu zarządzania kryzysowego Straży Granicznej, a w szczególności zasady jego funkcjonowania oraz czynniki wpływające na jego skuteczność.

Skuteczność realizacji działań uzależniona jest od szeroko rozumianego kształcenia. Dlatego też w rozdziale szóstym opisano, w jaki sposób Straż Graniczna dba o wiedzę i umiejętności swoich funkcjonariuszy.

Z kolei w rozdziale siódmym podjęto dyskusję na temat istoty współdziałania. Przytoczono w nim wiele definicji, a następnie dokonano ich porównania. Wskazano w nim podmioty państwowe, pozarządowe, a także zagraniczne, z którymi Straż Graniczna realizuje zadania. Scharakteryzowano również treści porozumień pomiędzy wybranymi podmiotami.

Przedostatni, ósmy rozdział, to prezentacja udziału funkcjonariuszy Straży Granicznej w różnych sytuacjach kryzysowych. Wskazano w nim również na możliwości doskonalenia umiejętności funkcjonariuszy Straży Granicznej, które można osiągnąć, biorąc udział w różnego rodzaju ćwiczeniach.

Ostatni rozdział, dziewiąty, prezentuje kierunki i sposoby racjonalizacji działania w sytuacjach kryzysowych. Wskazuje na możliwości zwiększania efektywności zarządzania kryzysowego w Straży Granicznej. Poruszono w nim takie sprawy jak: zarządzanie zasobami ludzkimi (zwracając szczególną uwagę na rolę człowieka), organizację ćwiczeń (wskazując na potrzebę ich organizacji), komunikację kryzysową, stres i metody radzenia sobie z nim w sytuacjach kryzysowych, a także na modelowanie i wspomaganie komputerowe zarządzania kryzysowego.

Legnica 2015,
s.170,
ISBN 978-83-61389-90-3