Wybrane zagadnienia w edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej w teorii i praktyce

red. Jan Adamkiewicz,

W książce znajduje się dziewięć artykułów autorstwa teoretyków i praktyków z zakresu pedagogiki, prowadzących również zajęcia akademickie ze studentami Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy. Artykuł Anny Adamkiewicz pt. „Aspekt pedagogiczny, metodyczny i praktyczny w przygotowaniu studentów do wykonywania zawodu nauczyciela” mówi o poszukiwaniu nowego modelu kształcenia przyszłych nauczycieli, w tym też (a może przede wszystkim) nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej do realizacji zadań w nowej rzeczywistości społecznej, kulturowej, duchowej itd., w którym istotę stanowią praktyki pedagogiczne. Przygotowują one studentów do wykonywania zawodu nauczyciela i obejmują elementy kształcenia teoretycznego i praktycznego. Zdobyta na studiach wiedza teoretyczna powinna być włączona w schematy poznawcze przyszłych nauczycieli i wykorzystywana w praktyce w sposób refleksyjno-krytyczny. Z kolei refleksja nad własną praktyką pozwala na konstruowanie własnej teorii pedagogicznej, czyli wiedzy osobistej nauczyciela. Budowanie własnej teorii pedagogicznej jest długim procesem i rozpoczyna się od refleksji podczas pierwszych praktyk pedagogicznych, kiedy student konfrontuje siebie w „pełnieniu” funkcji nauczyciela. Pomocne wtedy jest odwołanie się do wiedzy psychopedagogicznej i metodycznej. Uzyskane odpowiedzi mogą wskazać przyszłemu nauczycielowi nową perspektywę działania i interpretowania tego, co dzieje się w klasie szkolnej, a zatem prowadzić do restrukturyzacji posiadanej teorii pedagogicznej. Z kolei Jan Adamkiewicz w kolejnym referacie stara się odpowiedzieć na pytanie „Dokąd zmierza edukacja wczesnoszkolna i przedszkolna”. Polska szkoła i edukacja wymaga kompromisu między rozwarstwionymi trzema jej obszarami, choć nieco nadużywanego ostatnio terminu – „racjonalnościami pedagogicznymi”. Pierwszy z nich to obszar postulatów i dążeń formułowanych wokół aksjologicznego zapytania: „jak powinno być?”. Dugi to obszar badań i krytyki, które pozwalają ocenić sytuację z wykorzystaniem pytania: „jak jest?”, ukazują – choć zawsze dyskursywnie – stan edukacji i jej skutki w odniesieniu do określonego kontekstu, dynamicznego historycznego „tu i teraz”. I wreszcie trzeci obszar budowany jest w odwołaniu do związanej z zadaniami administracyjno-społecznymi potrzeb praktyki. Funkcjonuje on w odpowiedzi na pytanie „jak działać ?”. Artykuł „Problemy nauczania w klasach I-III szkoły podstawowej” autorstwa Jana Adamkiewicza opisuje obserwację jako podstawową metodę gromadzenia informacji, polegająca na rejestrowaniu zachowań osoby obserwowanej oraz na interpretacji uzyskanych danych. Obserwacja jako metoda naukowa ma znaczenie nie tylko w pracy badawczej, lecz także w różnych formach praktycznej działalności ludzi, a zwłaszcza w pracy nauczyciela w szkole. W kolejnych artykułach autorstwa Jana Adamkiewicza pt. „Po co i jak poznawać uczniów?”, „Aktywizujące metody i techniki pracy w klasach I-III”, poruszone zostały zagadnienia związane ze zdobywaniem informacji o uczniach. Poznawanie uczniów jest zbieraniem danych umożliwiających prowadzenie pracy wychowawczej opartej na racjonalnych podstawach. Jest to więc działanie służebne wobec procesu wychowania. Skuteczność poznawania uczniów zależy od atmosfery wzajemnych stosunków między nauczycielem a uczniami. W klimacie niechęci do nauczyciela większość dostępnych nam technik poznawania uczniów staje się nieskuteczna, opierają się one bowiem zwykle na założeniu, że uczniowie dobrowolnie godzą się informować o sobie. Jest to istotne z racji późniejszego stosowania metod aktywizujących, tak aby uczeń odczuwał potrzebę podejmowania działań, jakich od niego oczekujemy. Niezaprzeczalnym walorem jest nabywanie przez uczniów umiejętności współdziałania w grupach, co szczególnie przydatne jest w życiu dorosłego człowieka. Grażyna Maciak w referacie pt. „Możliwość wykorzystywania metody projektu do pracy z dziećmi w przedszkolu” porusza między innymi temat wychowania przedszkolnego jako pierwszego szczebla nauczania i wychowania. Przedszkole jako instytucja wychowawczo-dydaktyczna odgrywa coraz większą rolę w systemie oświatowym naszego kraju. Dlatego też wiek przedszkolny traktowany jest jako niezwykle ważny okres w życiu jednostki. Współczesna koncepcja wychowania przedszkolnego akcentuje konieczność uznania naturalnej tendencji rozwojowej wyrażającej się w aktywności własnej dziecka. W referacie Wiesławy Troszczyńskiej-Nakoniecznej pt. „Zaburzenia mowy w wieku wczesnoszkolnym w świetle badań” zajęto się omówieniem problemu zaburzenia mowy, wady mowy oraz wady wymowy, a także szczegółową analizą przyczyn wymienionych zjawisk i metodami działań profilaktycznych. Dorota Domińska-Werbel w artykule „Zaburzenia wczesnodziecięce” zajęła się zaburzeniami rozwojowymi dzieci, które powodują odebranie ważnych z psychologicznego punktu widzenia doświadczeń. Dziecko traci szansę nawiązania bliskich kontaktów z rówieśnikami, jego rodzice i on sam codziennie zmuszeni są stawać przed nowymi zadaniami i wyzwaniami. W rozdziale poświęconym zaburzeniom wczesnodziecięcym zostały przedstawione zaburzenia psychologiczne i problemy przystosowawcze, które zwykle pojawiają się już w dzieciństwie. W ostatnim artykule pt. „Program wychowania przedszkolnego według koncepcji pedagogicznej bł. Edmunda Bojanowskiego. Numer dopuszczenia: DPN-5002-19/08” autorstwa Jana Adamkiewicza zostały przestawione cele programu wychowania przedszkolnego według koncepcji pedagogicznej bł. E. Bojanowskiego, który polega na integralnym wychowaniu i pełnym rozwoju dziecka w odniesieniu do chrześcijańskiego systemu wartości oraz jego udostępnienie dla nauczycieli, dla których cele wychowania są zbieżne z programem. Program przeznaczony jest dla przedszkoli katolickich.

Legnica 2011,
s. 124